VDe Axenroos, een communicatiemodel van Cuvelier.
Schitterend boek ook. Moet je lezen.
Maar voor nu. De theorie in het kort (nou ja, kort)
Hoe kun je die knopen verwarren.
Daar gaat het hier over.
De Axenroos,
Loslaten.
- loslaten
- niet meteen reageren
- voelen
- ondergaan
- met je aandacht in het hier en nu
- twijfelen, zonder meteen een oplossing willen.
Loslaten is één van de Axen in de Axenroos. Een theorie die samen met de cirkel van bejegening een prachtig geheel vormt. (Beiden zijn van Ferdinand Cuvelier)
De Axenroos zorgt voor zuivere communicatie.
De cirkel van bejegening zorgt voor ronde communicatie/
Wat heb je er aan?
Communicatie begrijpen. Kijken waar je eigen gedrag vandaan komt. Snappen waarom mensen reageren zoals ze reageren.
De axenroos kan je helpen om zaken waarin je vast loopt op een andere manier aan te pakken.
Wat zijn axen?
Een ax is een door Cuvelier bedacht woord. Het is een manier van reageren op wat er op je af komt. Er zijn zijn axen. Zes goede manieren.
Het woord Ax lijkt een beetje op as. Als het model klaar is laat ik je de roos zien waar de axen als assen van een wiel hun eigen plaats hebben.
- 6 Axen
- 6 goede manieren van reageren:
Maar niet elke manier is in elke situatie handig. Welke manier het beste is hangt van jou af, en van de situatie.
De Ax van het loslaten
Loslaten is één van die manieren. Loslaten kent vele vormen. Kijk nog maar eens naar het lijstje waar ik mee begon.
Axenroos, Houden.
- vasthouden
- behouden
- jezelf inhouden
- je mond houden
- onthouden
Houden is in sommige opzichten de tegenovergestelde Ax van Loslaten.
Het is een bijzondere manier van reageren: niet reageren.
En soms kan dat een verpletterend effect hebben. Voor de ander, maar ook voor jou.
Houden geeft jou tijd om na te denken. Het geeft de ander ruimte om meer te vertellen, zodat jij meer informatie krijgt. In onderhandelingen wordt deze ax vaak gebruikt.
- Sprekers maken gebruik van stiltes.
- Een conflict kun je openbreken door te kiezen om juist niet te reageren.
- Goede leraren krijgen hier een klas mee stil
- Je geeft anderen de kans om met hun reactie te komen
Houden kan ook negatief uitpakken:
- Als betrokkenheid nodig is neem je met houden te veel afstand
- Als je het te vaak doet weten mensen niet wat ze aan je hebben
- In een conflict kan te lang jezelf inhouden leiden tot “mokken”
- Jezelf inhouden kan je weghouden bij je gevoel
Overeenkomst tussen houden en loslaten:
- Beide Axen zijn neutraal.
- Je kiest niet voor of tegen.
Verschil tussen houden en loslaten:
- Loslaten is niet kiezen zonder de controle te willen.
- Houden is niet kiezen, juist om die controle te houden.
Beiden hebben een heel ander effect op de ander, de situatie en vooral ook op jezelf.
Axenroos, Geven.
Dit is de favoriete Ax van de meeste mensen.
We kunnen makkelijker geven dan ontvangen. Toch springen we vaak niet handig om met dat geven. Als we te graag willen geven, wordt geven opdringen.
Geven wordt pas echt geven als de ander jouw paard in de bek mag kijken.
Als je het goed vindt dat de ander:
- je advies niet aan neemt
- jouw informatie niet nodig heeft
- je kadootje wil ruilen
- zich even niet wil laten bemoederen
- liever even alleen is
- nu even geen ruimte heeft voor jouw verhaal
Pas als je dat toestaat, kun je echt geven. Alles wat je aan biedt:
- richtlijnen
- informatie
- een cadeautje
- zorg
- je bijzijn
- iets over jezelf
Alles wat je aan biedt is toch alleen maar bedoeld om de ander te helpen?
En alleen de ander kan beslissen wat hij op dat moment nodig heeft. Zelfs als je beter denkt te weten, kun jij die beslissing niet voor hem nemen.
Als je het beter denkt te weten, en de ander jouw visie op wil dringen ben je aan het aanvallen. Soms kan dat nodig zijn. Maar aanvallen is niet geven.
O ja, moet ik dat nog zeggen?
Geven is pas geven als je niets terug verlangt.
Axenroos, Nemen
- nemen
- aannemen
- accepteren
- dankbaar zijn
- luisteren
- open staan
- ontvangen
Allemaal woorden die op hun eigen manier passen bij de Ax van nemen.
Een makkelijke Ax, lijkt het. Maar net als bij geven maken we er ons vaak te gemakkelijk van af.
- Luisteren met een half oor
- Ja zeggen en nee bedoelen
- kado’s die in de la belanden (of achter de rodondendron)
- adviezen in de wind slaan (maar wat doe je met het advies: “je moet niet zo maar alles aannemen?”)
We doen alsof.
En dat maakt de communicatie er niet helderder op.
Als we vaker nee leren zeggen, kunnen we ook beter ja zeggen.
Neem jezelf eens voor om duidelijker te zijn. Durf te kiezen. Een van de krachtigste lessen die de Axenroos je leert is helder zijn in je communicatie. Laat je JA een echt JA zijn.
Geen Ja, maar.
Gewoon Ja.
Kun je niet kiezen? Ook goed, maar wees ook dan duidelijk. Je neemt niet, je laat los. Ook dat is goed.
Axenroos, Weerstaan.
- nee zeggen
- verdedigen
- je verzetten
- grenzen bewaken
- bij je standpunt blijven
Als je vaker NEE zegt, kun je ook beter JA zeggen.
Ik heb dit als slechthorende moeten leren. Vaker zeggen:
- nee ik heb het niet verstaan.
- nee dat lukt mij niet op die manier
- nee daar heb ik nu geen energie voor
- nee daar ga ik niet naar toe
Als we onze grenzen beter kennen, kunnen we ze beter bewaken. Dan houden we meer energie over voor de dingen waar we wel voor kiezen.
Natuurlijk is het goed als je je grenzen verlegt. Maar ook dan blijven er grenzen. Ken ze. Bewaak ze. Verleg ze. Verken ze opnieuw en bewaak ze.
Nee zeggen is gezond. Nee zeggen geeft energie.
Axenroos, Aanvallen
- aanvallen
- kritiek uiten
- iemand terecht wijzen
- protesteren
- actie voeren
Soms is het nodig om de aanval te kiezen. Er gebeurt iets dat in jouw ogen echt niet kan. Afzijdig blijven (zie: houden) is nu niet mogelijk. Je moet actie ondernemen want dit kun je niet laten gaan.
Dit is het moment om duidelijk te zijn. Misschien moet je zelfs fel zijn. Het gaat er nu niet om mensen te vriend te houden. Er staat iets belangrijks op het spel.
Als het zo ver is. Kies dan bewust voor de aanval. Dan kan met respect. Juist iemand niet willen sparen, geen halve maatregelen is een manier van respect tonen. Het is nu belangrijk een halt toe te roepen aan mistanden.
Ik werd zelf ooit scherp aangesproken. De man had gelijk. Ik heb me dankzij hem kunnen verbeteren. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Ik ben hem nu dankbaar. (En nee dat was ik op het moment zelf niet).
Wees zuinig met je aanval. Het is niet bedoeld om je zelf te beschermen. Een aanval is nooit de beste verdediging, wat ze ook zeggen. Een aanval is bedoeld om terecht te wijzen.
Maar ga niet de moraalridder uit hangen. Val niet iemand aan omdat hij iets doet ‘wat niet hoort’. “Wat niet hoort” is een vage veilige gemeenplaats, waar mensen zich achter verschuilen als ze zelf niet durven staan voor wat ze belangrijk vinden.
Ga naar binnen, naar je hart. Luister goed. Pas als je van binnen uit de noodzaak voelt, kies dan de aanval. Wees hard als het moet, maar ook vol mededogen.
Axenroos, de Aten.
Geven en ontvangen.
Dat zijn Axen. Axen posities die je kunt innemen in interactie met anderen. (vergelijkbaar met de roos van Leary)
- geven
- nemen
- houden
- loslaten
- weerstaan
- aanvallen
Maar wát geef je? en Wát ontvang je? Ook dat is belangrijk.
Cuvelier gebruikt hier het woord At voor. Axen en Aten. Een At is de inzet van een Ax.
Er zijn 6 Aten, ik gebruik de woorden die Cuvelier gebruikt:
- de persoon
- het bijzijn
- het nieuws
- de richtlijn
- de zorg
- het goed
Als ik geef kan ik:
Een cadeautje geven (het goed), iemand verzorgen (de zorg), leiding geven (de richtlijn), informatie geven (het nieuws).
Maar ik kan ook mezelf laten zien (de persoon), of ik kan gewoon er gewoon zijn, zonder iets te doen (het bijzijn).
het bijzijn
Mijn dochter gaf laatst een prachtig voorbeeld van dat het geven van je bijzijn.
Haar vriendin op de middelbare school is van huis uit Jehova getuige. Ze zou gedoopt worden, en had mijn dochter uitgenodigd om daar bij te zijn. Mijn dochter houdt niet zo van grote drukke bijeenkomsten, en is zelf niet gelovig. Dus zo’n gedoe in een grote kerk is niet iets waar ze uit zich zelf voor zou kiezen. Toch zij ze meteen ja. Ze wilde er bij zijn: bij iets dat voor haar vriendin belangrijk is. Ze heeft haar bijzijn gegeven.
de persoon
We kunnen praten over ons zelf, en over ons gevoel. Maar het gaat dan vaak over mij-daar, mij-toen en mij-straks. Zeer zelden gaat het over mij-hier-en-nu. Dat is te eng. Jezelf écht laten zien. Dat is spannend, maar ontroerend mooi.
Axenroos, de kinderroos.
Een van de redenen dat de axenroos op basisscholen goed werkt is het gebruik van dieren.
Cuvelier zelf heeft als totemdieren:
- de leeuw – geven
- de hond – nemen
- de schildpad – lossen
- de steenbok – weerstaan
- de havik – aanvallen
- de uil – houden
Deze dieren staan als standbeeld op de pleinen in de wijken van de stad.
Door de aten samen te voegen met de axen krijg je 6 x 6 = 36 wijzen van interacties. In het boek staan ook 36 prachtige gedichten die deze 36 interactie-zetten invoelbaar maken.
Maar om het behapbaar te houden kun je vereenvoudigen.
Vooral bij de twee axen: geven en nemen is het verschil belangrijk. Die taartpunten worden verder opgedeeld.
Verder worden de volgende aten gekoppeld.
|
nieuws / richtlijn |
bijzijn / persoon |
goed / zorg |
| geven |
leiden = de leeuw |
tonen = de pauw |
zorgen = de bever |
| nemen |
volgen = de hond |
opkijken = hert/wasbeer |
genieten = de poes |
Zo krijg je bovenstaand model met 10 dieren. 10 manieren van reageren op de ander of op een situatie.
Mooi en simpel.
Toch zijn alle 36 combinaties van axen en aten de moeite waard.
Axenroos, de hele stad. Het plein, de wallen, en de steegjes.
We zijn aan het einde van de reis door de stad van Axen.
- Loslaten in de dieptewijk
- Houden in de hoogtewijk
- Geven in de aanbiedingswijk
- Nemen in de ontvangstwijk
- Weerstaan in de verzetswijk
- Aanvallen in de aanvaslwijk
En nu dan eindelijk het overzicht van de hele stad.
Je ziet nu de samenhang van de verschillende wijken.
De stad is verdeeld in een bovenstad (aanvallen/houden/geven) en een onderstad (weerstaan/lossen/nemen).
In de linker helft van de stad werken mensen tegen elkaar (ja dat moet zo af en toe, zonder strijd geen verbeteringen). In de rechter helft van de stad werken mensen samen.
(Voor de mensen die nu roepen: “Hé dat lijkt Leary wel!” dat klopt. Maar Leary mist de neutrale posities.)
Deze stad heeft ook twee neutrale wijken: de Hoogtewijk (houden) en de Dieptewijk (loslaten).
Op het plein midden in de stad komen mensen samen. In die ontmoeting vloei je makkelijk van de ene ax over naar de andere. Een wisselend spel, dat voor een vloeiende communicatie zorgt.
Naarmate je dichterbij de stadswallen komt ontmoet je bewoners die vaster zitten in hun Ax-gebruik. Mensen die eigenlijk alleen nog maar kunnen geven. Of mensen die zich over afzijdig houden, of mensen die overal tegen zijn.
De oproep van de stad is: maak kennis met alle wijken. Leer alle axen gebruiken, en vooral wees je bewust van welke Ax je in zet.
Gebruik het plein voor je communicatie. Dan zit je niet vast aan een bepaalde manier van reageren.
- Dan geef je van harte, ook als bijvoorbeeld je advies niet aangenomen wordt.
- Dan lukt het je om niet te snel te reageren en een keer je mond te houden.
- Dan kun je er makkelijker voor kiezen om een keer “nee” te zeggen.
- Dan kun je jezelf toestaan het niet te weten.
- Dan kun je een compliment dankbaar in ontvangst nemen zonder blozen.
- Dan kun je scherpe kritiek geven, en daarna direct weer open staan voor een andere visie
Gebruik de wallen als kuur. Axen die voor jouw onwennig zijn moet je een keer echt goed doorleven voor je ze makkelijk gebruikt.
- Ga naar de wal in de verzetswijk en roep heel hard nee tegen alle dingen die je niet meer in je leven wil.
- Ga naar de wal inde aanvalswijk en schreeuw uit wat er niet deugt aan deze wereld.
- Ga naar de wal in de ontvangstwijk en laat je helemaal verzorgen
- Ga naar de wal in de aanbiedingswijk en geef jezelf een keer helemaal zonder achter te houden
- Ga naar het strandje in de dieptewijk, daal diep genoeg in de put af om je op de bodem af te kunnen zetten
- Ga naar het klooster in de hoogetwijk voor een retraite
Maar laat je door geen van de Axen gevangen nemen. Blijf vrij.
Vermijd de steegjes van de stad. De achterbuurten waar mensen tweeslachtig zijn in hun Axen-gebruik.
Iemand die dubbele Axen gebruikt, zet anderen vast in de communicatie, maakt ze onvrij:
- Hij geeft, maar met het doel om dankbaarheid te ontvangen
- Hij houdt zich in, maar zijn stilte is vernietigend, en als hij uit de toren kom is de aanval twee keer zo hard
- Hij neemt, en valt je aan als je ze niet nog meer wil geven
- Hij neemt, maar had eigenlijk nee willen zeggen
- Hij laat los, maar alleen om als slachtoffer jouw aandacht te vragen.
- Hij valt aan, maar zijn woede is eigenlijk op zichzelf gericht, het liefst zou hij willen wegkruipen, of hulp ontvangen
- Hij verzet zich, maar alleen om zich over te laten halen
Op welke van de twee Axen je ook reageert, je doet het altijd fout. Goede communicatie is niet mogelijk.
Blijf uit de steegjes. Speel het spel open. Wees eerlijk naar je zelf en naar de ander. Hou je Axen zuiver. Gebruik er één tegelijk. En weet welke je gebuikt.
Ik raad je aan het boek te lezen:
Stad van Axen – Ferdinand Cuvelier
ISBN: 9789086870257
