In 2013 betaalde ik van mijn ontslagvergoeding een regisseur die me hielp met het theaterstuk dat ik schreef op basis van mijn blogs.
Kern van dit verhaal was Natka, de naam die ik gaf aan de scholiere die ik een aantal jaren eerder een taakstraf training had gegeven omdat ze teveel spijbelde. Ik was onder de indruk van haar. Ze wilde niks leren in de taakstraf training, ze wilde gewoon straf (liever niet, maar áls ze straf moest, gewoon straf en geen leerstraf) en ik gaf haar gelijk. Ze spijbelde bewust bij de vakken waar ze niks leerde, en was bereid de consequenties te aanvaarden, zelfs de extra taakstraf die ze had gekregen omdat ze brutaal was geweest tegen de kinderrechter.
Ik wilde toen dat ik wat meer lef had, zoals zij. Ze werd mijn alter ego, samen met een vriendin die ik voor het theaterstuk voor haar creëerde. Die vriendin noemde ik Emma. (Ik wist toen nog niet dat ik trans was).
Vanwege mijn slechthorendheid, en mijn bekendheid met tolken van mijn werk (ik was loopbaanbegeleider voor doven en slechthorenden en werkte veel met tolken), heb ik een tolk gebarentaal en een schrijftolk gevraagd. Ik wilde dat ze echt aanwezig waren in het stuk (anders dan normaal, want een tol bemoeit zich niet met de inhoud en wordt door horenden vaak genegeerd). Ik bedacht ‘woordgrappen’ in de vertaling, en de tolk gebarentaal werd mee geregisseerd. De schrijftolk was wel onzichtbaar, maar het bord waarop ze ondertitelde hing boven de theatervloer, en ik speelde met de tekst die daarop verscheen, in plaats van net te doen alsof die er niet was.
Hieronder de foto’s van mijn theater, en ook een screenshot van de powerpoint waarin ik alle bewegingen van mijn en de gebarentolk vastlegde.
Ik regelde zelf alle zalen (screenshot), verkocht zelf de kaartjes en iemand regelde een mooie belichting voor mij. Het was een mooi en hectisch seizoen.
Bob Roos bood aan om het lichtplan te schrijven en hij is zelf mee naar Utrecht, Den Haag, Nijmegen en Groningen geweest om zelf achter de knoppen te zitten. Geweldig!
Linda Gomes was schrijftolk en Raymon van Renssen tolk gebarentaal.
Onder de foto’s een scene uit mijn stuk waar ik Natka haar (maar ook mijn eigen) frustraties laat verwoorden tegenover de kinderrechter.
Dan een scene waarin Natka uitlegt hoe ze haar relatie met Emma ziet (nadat deze heeft ontdekt dat ze met Erik (grote E)) heeft gekust .
En tot slot een scene hoe Emma de relatie ziet.
verteller
Haalt Erik (grote witte E, de kleine is Emma) weg en komt op met de Rechter (Rechter heeft geen letter maar is een wit blok)
denkt :De kinderrechter. Waar zet ik die neer?
houdt rechter met achterkant naar publiek, voor op podium
Als ik haar hier neer zet, zijn jullie de rechter, en dat is ook een beetje zo, maar . ..
loopt naar achteren, en draait rechter om
Maar als ik haar hier neerzet, staat Natka met de rug naar jullie toe.
Dat moet dan maar, wat ik wil dat jullie de rechter goed kunnen zien.
zet Natka (witte N) en Rechter tegenover elkaar, op gepaste afstand
loopt naar de kant van podium, rechts vooraan
Want Natka ergert zich aan de rechter,
loopt naar achter om Natka aan te kijken
Natka, wil jij misschien vertellen, het is jouw verhaal.
Natka:
Nee, het is jouw publiek, doe jij het maar.
Verteller:
Goed, Natka ergert zich. Ze ergert zich aan het gebaar van de rechter.
Die haalt haar leesbril van haar neus, wrijft met haar duim en wijsvinger over de brug van haar neus. Zet de leesbril weer op, en kijkt over de leesbril met een strenge blik neer op Natka. En haalt diep adem.
“Jongedame”, zegt ze
“Ik haat dat jongedame!” (met stem van Natka, die inbreekt op verhaal)
Wacht, dat was Natka. Wil je het over nemen?
Natka:
Nee, vertel verder, je was lekker bezig
Jacob Jan: (tegen publiek)
Dit is waarom ze die extra taakstraf kreeg
Verteller:
“Jongedame, besef je wel wat er op het spel staat?” vraagt, de kinderrechter
Natka: (breekt in)
ZEGT!, de kinderrechter. Die opmerking was helemaal niet als vraag bedoeld.
Jacob Jan :
Dat was de reden dat ik zo snel verkocht was, dat ik wist dat ze geen training nodig had. Deze meid kon anderen nog wat leren over communicatie.
Maar goed, die rechter ….
Natka: (breekt weer in)
Wacht even, meneer de trainer met je lesjes, niet overslaan dit. Als je zegt dat ik anderen nog wat kan leren, moet je me wel die ruimte geven.
Draait Rechter en Natka om, gaat achter Natka (N) staan)
Dit is namelijk typerend voor de communicatie van volwassenen.
naar jacob jan:
Jij had het over mensen die slecht communiceren? Nou, dit was een perfect voorbeeld. Vrouwe Justitia, niet alleen een blinddoek voor , maar ook met flinke oordoppen in.
Ik had haar een vraag gesteld.
Ik had haar gevraagd of ze wel wist waar ze het over had. Mijn vraag was NIET retorisch. Ik was echt nieuwsgierig, en boos. Natuurlijk was ik boos. Daar moet een rechter toch doorheen kunnen kijken? Ik wilde écht weten waarom een rechter die mijn situatie alleen uit een rapport kent, die niets weet van de rampzalige manier van lesgeven op onze school, hoe zo’n rechter bekwaam was om een oordeel te vellen over de hele situatie, zonder naar mijn verhaal te luisteren. Ik wil dat ze dat uitlegt.
En ze walste gewoon over mijn vraag heen. Met een tegenvraag, en ze wachtte niet eens op mijn antwoord.
En dan dat gebaartje, met die bril. Dat is gewoon de senioren vorm van met je ogen rollen en DUH roepen. Het zijn net pubers, die volwassenen, maar dan zonder het excuus van razende hormonen in je lijf. In de meeste volwassenen raast niet zo heel veel meer.
Rechters, leraren, taakstraftrainers, allemaal zijn ze onderdeel van een instituut.
En met instituten valt nooit te praten.
JJ loopt naar Rechter en neemt haar mee naar achteren
JJ: Maar Natka, nou doe je het zelf, mensen in hokjes stoppen. Er werken ménsen in die instituten. Van vlees en bloed. Er zitten ook goede tussen. Daar valt toch mee te praten?
Natka: Nee, want die goede zijn hoe dan ook onderdeel van het instituut. Die kúnnen niet zichzelf zijn. Als ze dat zouden proberen knallen ze met hun kop tegen de muur. Jij hebt toch niet voor niets ontslag genomen? JJ liep naar achter met rechter bij deze tekst, praat dus met rug naar publiek. bij laatste zin stokt het lopen, schouders zakken, dan verder en rechter weg zetten)
Loopt naar links voor op podium, kijkt een keer om naar rechter, en richt zich dan tot publiek)
Kafka, natuurlijk.
Maar die heb ik niet gelezen. Daar heb ik alleen over gelezen.
NATKA’S LEEFREGELS
haalt N en kleine E uit stapel en gaat op stapel tussen ze in zitten.
Kijk naar Natka, en van natka naar Emma, alsof ik vraag, en hoe zit dat nu met Emma?
Natka naar JJ:
Je kent me toch?
Ik leef mijn leven zoals het komt
Ik ben alleen trouw aan mezelf
Ik laat niemand mijn keuzes bepalen
Niemand kan me vast zetten
ook het verleden niet
Elk moment maak ik de keuze
Omdat ik met elke keuze mezelf bepaal
En Emma wist dat
Ze snapte het ook
Ik had dat haar al helemaal in het begin uitgelegd
toen ze het woord WIJ gebruikte
draait zich om naar Emma
Er is geen wij Emma
Ik ben ik
jij bent jij
Ik zet jou niet vast
Jij zet mij niet vast
Ik heb geen verwachtingen naar jou
Jij hebt geen verwachting naar mij
Ik kies elke keer opnieuw voor jou
of niet
Nee niet triest kijken
Ik ga ook de toekomst niet vast leggen
De toekomst bestaat niet, lieve Emma
Er is alleen nu
En nu kies ik voor jou
Emma vertelt
Pakt kleine E en houdt die in de armen
De koekjes van mevrouw Draaier deden het. (met stem van verteller, en dan over als Emma:
houdt E nu recht voor zich
Kijk, Natka is prachtig, Natka is …. maar Natka is ook …..
Ze weet zo veel, ze weet zelfs wat ze niet weet.
Ik wil ruimte voor twijfel.
houdt E weer beetje opzij, als Jacob Jan
Dat snap ik, dat heb ik ook. En ik wil niet de zelfverklaarde twijfel, ik wil verse twijfel. Vraag me niet waarom, maar ik heb dat nodig, anders stik ik.
De koekjes gaven Emma lucht.
E weer middenvoor
Ze vertelde dat de koekjes van mevrouw Draaier zo lekker waren, en toen gooide ik het in haar gezicht.
Natka vind haar moeder ouderwets met haar koekjes bij de thee. Wat er mis was met de koekjes van haar moeder? Wat er mis was met haar moeder? Want Natka snapt niet wat voor schat van een moeder ze heeft.
Een lieve vrouw die slecht Nederlands spreekt, en volgens mij veel slimmer is dan Natka denkt.
En wie heeft er nog een moeder die thuis wacht met thee en zelfgebakken koekjes?
En ze is zo lief voor mij. Ik zie dat ze het weet, dat we vrijen. Ik zie dat ze dat moeilijk vindt. Ik zie dat ze ondanks dat, achter Natka staat. Ik voel dat ze mij accepteert, dwars door haar moeite heen.
Mijn eigen ouders accepteerden het veel te snel. Ik was zelf nog niet eens bekomen van de schrik dat ik voor een meisje viel. En zij vonden dat dapper, en geweldig en weet ik niet wat allemaal.
loop iets weg van het midden
Ik zag aan mijn moeder hoe blij ze was dat ze weer iets had voor haar nieuwsbrief.
als Jacob Jan naar publiek (E weer opzij houdend)
Die ken ik die nieuwsbrieven. Die beginnen altijd met een persoonlijk stukje. En dan de levensles, en dat je zonder coach nooit alles uit jezelf kun halen. “Kruip net als mijn dochter uit je schulp!”, zoiets zal het wel geweest zijn.
als Emma: Weet je, ik kon nergens heen met mijn verwarring.
Misschien dat ik daarom ruzie zocht. Dat ik tegen Natka zei, dat ze achterlijk om ging met haar moeder. Dat ze blind was, om niet te zien hoeveel haar moeder van haar hield. En dat ze niet moest wagen om te zeggen dat ik daar niks mee te maken had. Omdat ik er alles van weet, hoe mooi het is om van haar te houden. En hoe moeilijk.
En toen zag ik Natka’s twijfel. Heel even maar. Ze herstelde zich snel.
“Geef me tijd voor jouw gelijk.”, zei ze.
Ze mag van mij alle tijd van de wereld. We zouden elkaar vrij laten, en Natka heeft alle tijd nodig. Want ik vraag me af of ze mij ooit vrij kan laten in mijn wens om
haar wat minder vrij te laten.